The silica road: Field trip notes [La ruta del sílex: Guía de la excursión]

Autores/as

  • María Soto Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES)
  • Bruno Gómez de Soler Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES)

DOI:

https://doi.org/10.2218/jls.v3i2.1873

Palabras clave:

materias primas líticas, sílex, Macizo del Montsant, Complejo Ulldemolins, Paleolítico medio, Abric Romaní

Resumen

Durante el 10th International Symposium on Knappable Materials (ISKM) celebrado en Barcelona (España) en septiembre de 2015, se programó una excursión denominada “La Ruta del sílex”. Esta salida incluyó  la visita a distintos afloramientos con sílex próximos al Macizo del Montsant (Tarragona, NE  Península Ibérica), y al yacimiento de Paleolítico Medio del Abric Romaní (Capellades, Barcelona), como localizaciones importantes para la Prehistoria del NE de la Península Ibérica.

Este trabajo presenta las notas facilitadas a los asistentes durante la excursión. La guía se estructura en: 1) una breve introducción al marco geológico del Macizo del Montsant, localizado en el margen meridional de la Depresión Central Catalana. Ésta incluye la definición de su secuencia deposicional, desde el Paleozoico al Cenozoico, y la referencia a algunos puntos de interés con vistas panorámicas de la zona y silicificaciones disponibles, que supusieron un importante foco de aprovisionamiento de materias primas para distintas ocupaciones paleolíticas desde el Pleistoceno inferior.2) LA presentación general del yacimiento de Paleolítico medio del Abric Romaní, incluyendo una breve introducción a sus tres fases de investigación, iniciadas a principios del S.XX,  la descripción de su secuencia estratigráfica con 50 metros de potencia y en la que se han identificado 27 niveles arqueológicos por el momento, y los rasgos principales de los conjuntos arqueológicos recuperados en él.

Biografía del autor/a

María Soto, Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES)

Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES)
C/Marcel.lí Domingo s/n (Edifici W3), Campus Sescelades
43007, Tarragona
España

Bruno Gómez de Soler, Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES)

Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES)
C/Marcel.lí Domingo s/n (Edifici W3), Campus Sescelades
43007, Tarragona
España

Citas

Anadón, P. 1989, Los lagos salinos interiores (atalásicos) con faunas de afinidad marina del Cenozoico de la Península Ibérica. Acta Geológica Hispánica, 24: 83-102. (in Spanish) (“The inner saline lakes (atalassic) with Cenozoic marine affinity fauna from the Iberian Peninsula”) URL: http://revistes.ub.edu/index.php/ActaGeologica/article/view/4444

Bartrolí, R., Cebrià, A., Morales, I., Riu-Barrera, E. & Vaquero, M. 1995, A frec de Ciencia. L’Atles d’Amador Romaní I Guerra. Ajuntament de Capellades, Capellades, 232 p. (in Catalan) (“Rubbing Science. Amador Romani Guerra’s Atlas”)

Bischoff, J.L., Julia, R. & Mora, R. 1988, Uranium-series dating of the Mousterian occupation at Abric Romani, Spain. Nature, 332(6159): 68-70. doi:10.1038/332068a0

Bischoff, J.L., Ludwig, K., Garcia, J.F., Carbonell, E., Vaquero, M., Stafford, T.W. & Jull, A.J.T. 1994, Dating of the Basal Aurignacian Sandwich at Abric Romanı́ (Catalunya, Spain) by Radiocarbon and Uranium-Series. Journal of Archaeological Science, 21(4): 541-551. doi:10.1006/jasc.1994.1053

Burjachs, F., López-García, J.M., Allué, E., Blain, H.-A., Rivals, F., Bennàsar, M. & Expósito, I. 2012, Palaeoecology of Neanderthals during Dansgaard-Oeschger cycles in northeastern Iberia (Abric Romaní): From regional to global scale. Quaternary International, 247: 26-37. doi:10.1016/j.quaint.2011.01.035

Cáceres, I. 2002, Tafonomía de yacimientos antrópicos en Karts. Complejo Galería (Sierra de Atapuerca, Burgos), Vanguard Cave (Gibraltar) y Abric Romaní (Capellades, Barcelona). PhD thesis at Universitat Rovira i Virgili. Tarragona, 661 p. (in Spanish) (“Taphonomy of anthropic sites in Karts. Complejo Galería (Sierra de Atapuerca, Burgos), Vanguard Cave (Gibraltar) and Abric Romaní (Capellades, Barcelona)”)

Carbonell, E., Giralt, S. & Vaquero, M. 1994, Abric Romani (Capellades, Barcelone, Espagne): Une importante séquence anthropisée au Pléistocène supérieur. Bulletin de la Sociétè Prehistorique Française, 91(1): 47-55. (in French) (“Abric Romaní (Capellades, Barcelona, Spain): an important anthropized sequence for the Upper Pleistocene”) doi:10.3406/bspf.1994.9703

Chacón, M.G. 2009, El Paleolítico medio en el suroeste europeo: Abric Romaní (Capellades, Barcelona, España), Payre (Rompón, Ardèche, Francia) y Tournal (Bize, Aude, Francia). Análisis comparativo de los conjuntos líticos y los comportamientos humanos. Doctoral thesis. Unpublished. Universitat Rovira i Virgili. Tarragona, 607 p. (in Spanish) (“The Middle Palaeolithic in the southwestern Europe: Abric Romaní (Capellades, Barcelona, España), Payre (Rompón, Ardèche, Francia) and Tournal (Bize, Aude, Francia). Comparative analysis of the lithic assemblages and human behaviours”)

Colombo, F. 1986, Estratigrafía y sedimentología del Paleógeno continental del borde meridional occidental de los catalánides (Provincia de Tarragona, España). Cuadernos de Geología Ibérica, 10: 55-115. (in Spanish) (“Palaeogene continental stratigraphy and sedimentology from the south-western edge of the Catalanids (Tarragona Province, Spain)”)

Colombo, F. & Vergés, J. 1992, Geometria del margen S.E. de la Cuenca del Ebro: discordancias progresivas en el Grupo Scala Dei. Serra de La Llena. (Tarragona). Acta Geologica Hispanica, 27(V-2 (Homenaje a Oriol Riba Arderiu)): 33-53. (in Spanish) (“Geometry of the SE margin of the the Ebro basin: progressive discordances in the Scala Dei Group. Serra de La Llena (Tarragona)”) URL: http://revistes.ub.edu/index.php/ActaGeologica/article/view/5028

Giralt, S. & Julià, R. 1996, The sedimentary record of the Middle-Upper Paleolithic transition in the Capellades area (NE Spain). In: The Last Neandertals, the First Anatomically Modern Humans: A Tale about the Human Diversity (Carbonell, E. & Vaquero, M., Eds.), Universitat Rovira i Virgili, Tarragona: p. 337-349.

Gómez de Soler, B. 2016, Procedencia del aprovisionamiento lítico durante el Paleolítico medio en el yacimiento del Abric Romaní (Capellades, Barcelona). Niveles M, Oa y P. Universitat Rovira i Virgili, Tarragona, 387 p. (in Spanish) (“Lithic procurement provenance during the Middle Palaeolithic at the Abric Romaní site (Capellades, Barcelona). Levels M, Oa and P”)

Institut Cartogràfic i Geològic de Catalunya (ICGC) 2016a, Mapa geològic comarcal de Catalunya 1:50.000, UTM 31N (ETRS89). Retrieved 15 August 2016. (in Catalonian) (“Geologic Map of Catalunya, 1:50,000”) URL: http://www.icgc.cat/Administracio-i-empresa/Descarregues/Cartografia-geologica-i-geotematica/Cartografia-geologica/Mapa-geologic-comarcal-de-Catalunya-1-50.000

Institut Cartogràfic i Geològic de Catalunya (ICGC) 2016b, VISSIR v3.26 - Ortofoto 1:25.000, UTM 31N (ETRS89). Retrieved 15 August 2016. (in Catalonian) (“VISSIR v3.26 - Ortophoto 1:25,000”) URL: http://www.icgc.cat/Administracio-i-empresa/Descarregues/Cartografia-geologica-i-geotematica/Cartografia-geologica/Mapa-geologic-comarcal-de-Catalunya-1-50.000

Laplace, G. 1962, Le Paleolithique Superieur de l’Abri Romani. L’Anthropologie, 66: 36-43. (in French) (“The Upper Palaeolithic from the Abric Romaní”)

Marín, J., Saladié, P., Rodríguez-Hidalgo, A. & Carbonell, E. 2017, Ungulate carcass transport strategies at the Middle Palaeolithic site of Abric Romaní (Capellades, Spain). Comptes Rendus Palevol, 16(1): 103-121. doi:10.1016/j.crpv.2015.11.006

Rosell, J. (2001). Patrons d’Aprofitement de les biomasses animals durant el Pleistocè Inferior i Mig (Sierra de Atapuerca) i Superior (Abric Romaní, Barcelona). Doctoral thesis. Unpublished. Univesritat Rovira i Virgili. Tarragona, 338 p. (in Catalan) (“Use patterns of biomass animals during the Lower and Middle Pleistocene (Sierra de Atapuerca) and Upper Pleistocene (Abric Romaní, Barcelona)”)

Sharp, W.D., Mertz-Kraus, R., Vallverdu, J., Vaquero, M., Burjachs, F., Carbonell, E. & Bischoff, J.L. 2016, Archeological deposits at Abric Romaní extend to 110 ka: U-series dating of a newly cored, 30 meter-thick section. Journal of Archaeological Science: Reports, 5: 400-406. doi:10.1016/j.jasrep.2015.12.015

Soto, M. 2015, Áreas y estrategias de aprovisionamiento lítico de los últimos cazadoresrecolectores en las Montañas de Prades (Tarragona). Doctoral thesis thesis no. T 230-2016 at the Departamento de Història i Història de l'Art, Universitat Rovira i Virgili, Tarragona, 715 p. (in Spanish) (“Areas and lithic procurement strategies among the last huntergatherers in the Prades range (Tarragona)”) URL: http://www.tdx.cat/handle/10803/348554

Vallverdú, J., Alonso, S., Bargalló, A., Bartrolí, R., Campeny, G., Carrancho, Á., Expósito, I., Fontanals, M., Gabucio, J., Gómez, B., Prats, J.M., Sañudo, P., Solé, À., Vilalta, J. & Carbonell, E. 2012, Combustion structures of archaeological level O and mousterian activity areas with use of fire at the Abric Romaní rockshelter (NE Iberian Peninsula). Quaternary International, 247: 313-324. doi:10.1016/j.quaint.2010.12.012

Vaquero, M. 1997, Tecnología lítica y comportamiento humano: organización de las actividades técnicas y cambio diacrónico en el Paleolítico Medio del Abric Romaní (Capellades, Barcelona). Doctoral thesis. Unpublished. Universitat Rovira i Virgili. Tarragona, 872 p. (in Spanish). Lithic technology and human behaviour: organization of the technical activities and diachronical change in the Middle Palaeolithic of the Abric Romaní (Capellades, Barcelona)”)

Vaquero, M. & Pastó, I. (2001). The definition of spatial units in Middle Palaeolithic sites: the Hearth-related assemblages. Journal of Archaeological Science, 28, pp. 1209-1220. doi:10.1006/jasc.2001.0656

Vaquero, M., Allué, E., Bischoff, J.L., Burjachs, F. & Vallverdú, J. 2013, Environmental, depositional and cultural changes in the Upper Pleistocene and early Holocene: the Cinglera del Capelló sequence (Capellades, Spain). Quaternaire, 24(1): 49-64. doi:10.4000/quaternaire.6481

Vilaseca, S. 1953, Las industrias del sílex Tarraconenses. Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Instituto Rodrigo Caro, Madrid, 526 p. (in Spanish) (“The chert lithic industries from Tarragona”)

Publicado

15-sept-2016

Cómo citar

Soto, M., & Gómez de Soler, B. (2016). The silica road: Field trip notes [La ruta del sílex: Guía de la excursión]. Journal of Lithic Studies, 3(2), 761–777. https://doi.org/10.2218/jls.v3i2.1873